The autonomy of adolescents with a visual impairment and autonomy supporting practices of parents and professionals

Op basis van de verzamelde informatie in dit project zijn enkele inzichten te formuleren:
 

1. Jongeren met een visuele beperking zijn net als jongeren zonder beperkingen in de adolescentie zoekende naar hun identiteit. Zij lijken vooral door omgevingsfactoren gestimuleerd of gehinderd te worden in hun gevoel van autonomie, niet zozeer door de problemen met het zien. Ook werd in dit project duidelijk dat processen rondom erbij willen horen en het onderkennen van het "anderszijn" in de adolescentiefase nog volop in ontwikkeling zijn en pas later in jongvolwassenheid meer bewust en in evenwicht beleefd worden.
2. Ouders van jongeren VI en professionals in dit onderzoek erkennen het belang van stimuleren van autonomie en hebben daarbij wel twijfels, vragen, en weten niet goed hoe ze telkens 1 stapje boven het ontwikkelingsniveau van de jongere moeten gaan zitten (zone van naaste ontwikkeling). Het lijkt erop dat zij vooral behoefte hebben aan psycho-educatie over dit thema en ook het delen van ervaringen wordt zeer gewaardeerd.
3. Het belang van autonomie is groot maar kan niet losgetrokken worden van de andere twee psychologische basisbehoeftes: verbondenheid en competenties. In opvoeding, begeleiding en onderwijs is het essentieel dat er gestreefd wordt naar
   tevredenheid en lage frustratie op alle drie de behoeftes tegelijk.
4. Voor ouders en professionals raden wij het volgende aan: het is niet een keuze tussen loslaten of vasthouden: ga op zoek naar losjes vasthouden. Geef een persoon liefde, veiligheid, geborgenheid en stimuleer gelijktijdig exploratie: dat kan naast elkaar bestaan. Een keuze (vasthouden OF loslaten) is niet nodig, het is EN/EN. Betrokkenheid en affectie kunnen prima gecombineerd worden met het stimuleren van eigen keuzes, erop uit gaan, zelfstandig het leven leven.
    

In de verschillende theses en congrespresentaties zijn meerdere implicaties te vinden. Zo lijken alle betrokkenen in de VI doelgroep psycho-educatie over zelf-determinatie in het algemeen en autonomie in het bijzonder, en gekoppeld aan autonomie stimulerende begeleidingstijlen zeer op prijs te stellen. Dat zou in de vorm kunnen van bijeenkomsten/workshops, maar het kan ook via lotgenoten-groepsbijeenkomsten en/of intervisie voor professionals.
 

Voor de tieners met een VI is het thema “anders zijn” en “erbij willen horen” een belangrijk onderliggend thema aan keuzes die zij maken in hun leven ( = autonomie). De behoefte aan verbondenheid, aan erbij willen horen is zeer sterk. Zeker in hun peergroup. Omdat het hebben van een visuele beperking vaak niet te ontkennen valt, soms toch merkbaar is, kunnen tieners meer begeleiding gebruiken voor hoe zij om zouden kunnen gaan met de consequenties van die visuele beperking en er toch zoveel mogelijk bij kunnen horen. “ik ben niet mijn beperking” is een veelgehoorde uiting, maar tegelijkertijd is die beperking er
wel en hebben de tieners om je heen vaak wel hun oordeel over jou klaar (je bent (een beetje) anders). Bij allerlei keuzes en beslissingen in het leven door de tiener zelf (autonomie) moet op de een of andere wijze rekening gehouden worden met de mogelijke impact van die visuele beperking. En als de ouders en de professionals om de tiener heen dan grotere beren op deweg gaan zien, of zeer voorzichtig zijn met te grote beslissingen of te enge opties….dan wordt het voor de tiener nog moeilijker.
 

Tieners VI zouden baat hebben bij ondersteuning en kennis voor het maken van deze keuzes en hun identiteitsvorming als iemand die ook als kenmerk heeft dat hij niet goed ziet. Ouders en professionals zouden baat hebben bij kennis en oefening om naast zorgen voor veiligheid, voorzichtigheid, bescherming en affectie ook te blijven werken aan stimuleren, verrijken van
de sociale context, keuzes geven, opties voorleggen, telkens nieuwe activiteiten aanbieden (in de zone van de naaste ontwikkeling) die haalbaar zijn, vertrouwen uit te stralen dat iets eerst fout mag gaan of moeilijk mag zijn en dan uiteindelijk
later zal blijken dat het toch gelukt is (of niet).
 

Uit de longitudinale modelanalyses blijkt dat het gevoel van autonomie bij de persoon VI vanuit adolescentie naar (jong)volwassenheid behoorlijk stabiel is. Dat betekent dat aandacht voor keuzes maken, opties zien, zelfstandigheid geven,
activiteiten en initiatieven ontplooien al in de kindertijd en vroege adolescentie een plek moet krijgen in het gezin en in het onderwijs. Dat een hoge mate van autonomie ervaren belangrijk is laten de modelanalyses ook zien: het hangt significant samen met hoge mate van geluk, van welbevinden.