Modelling neuropsychiatric disorders in Drosophila: Novel approaches to understanding and treating attention-deficit/hyperactivity disorder
Genetisch onderzoek heeft risicogenen voor psychiatrische stoornissen in kaart gebracht. Maar zijn die genen wel echt de veroorzakers en hoe werken ze samen? Door functioneel onderzoek in de fruitvlieg Drosophila melanogaster is hier meer inzicht in geven. Het onderzoek heeft attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD)-kandidaat genen geïdentificeerd die wanneer ze uitgeschakeld worden fruitvliegen actiever maken, dit doen ze in een dag/nacht patroon dat karakteristiek is voor dopamine signalering. De verhoogde activiteit kan verminderd worden met medicatie tegen ADHD. Dit diermodel kan gebruikt worden om nieuwe kandidaat genen te testen die uit grootschalige genetische studies komen. Onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit zijn kenmerkend gedrag van attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). De aandoening treft wereldwijd 5–6% van de kinderen, maar is vaak chronisch en komt ook voor in 2,5% van de volwassen bevolking. ADHD gaat gepaard met comorbiditeiten, het gevolg is een aanzienlijke belasting voor patiënten en de samenleving.
Diagnose ADHD
Momenteel is de diagnose ADHD beperkt tot interviews en medicatie onderdrukt alleen de symptomen. Onderzoek in de afgelopen decennia naar de biologische ondergrond van ADHD heeft een sterk genetische component gedemonstreerd. Met een erfelijkheid van 76% is ADHD een van de meest erfelijke neuro psychiatrische stoornissen. Door grote samenwerkingsverbanden zijn een groot aantal potentiële ADHD-genen geïdentificeerd. Een belangrijke beperking is dat het onderzoek op dit gebied sterk gedomineerd werd door statistieken en p-waarden, terwijl de vraag hoe de genen bijdragen aan het fenotype grotendeels onbeantwoord bleef. Gezien de snelheid van gen-ontdekking bij ADHD, is het genereren van muismodellen voor elk gen te duur en tijdrovend. Wat nodig is, is een efficiënt model om de functionele bijdrage van de ADHD-kandidaatsgenen te beoordelen.
Alternatief voor muismodel
De fruitvlieg Drosophila melanogaster is een van de meest bestudeerde organismen in de biologie, en het is een van de krachtigste beschikbare genetische modellen. Het ogenschijnlijk kleine brein is complex en deelt veel van zijn moleculaire machinerieën (zoals neurotransmittersystemen) met hogere organismen. De vliegenhersenen bevatten verschillende verwerkingseenheden die geassocieerd zijn met relatief complex gedrag, zoals cognitieve processen gerelateerd aan leren en geheugenvorming, selectieve aandacht en slaap.
Producten
Auteur: Klein, M., Singgih, E., van Rens, A., Demontis, D., Børglum, A.D., Brunner, H.G., Arias-Vasquez, A., Schenck, A., van der Voet, M.‡, Franke, B.‡ shared final responsibility.
Auteur: Harich, B.‡, Klein, M.‡, Ockeloen, C.W., van der Voet, M., Naber, M., de Leeuw, N., Schenck, A., Franke, B.
Auteur: Harich, B.‡, van der Voet, M.‡, Cížek, P., Fenckova, M., Klein, M., Franke, B., Schenck, A.
Auteur: Monique van der Voet1,2, Benjamin Harich1,2, Michaela Fenckova1,2, Barbara Franke1,2,3 & Annette Schenck1,2
Link: http://www.genetics-gsa.org/genetics/2016/cgi-bin/tagc16soe.pl
Auteur: BNR Nieuwsradio, Dr. van der Voet
Link: https://tinyurl.com/y8ezanbj
Auteur: Monique van der Voet1,2, Benjamin Harich1,2, Michaela Fenckova1,2, Barbara Franke1,2,3 & Annette Schenck1,2
Link: https://dn2016.azuleon.org
Auteur: Dr. van der Voet
Auteur: Singgih, E.‡, Klein, M. ‡, van Rens, A., Demontis, D., Børglum, A.D., Brunner, H.G., Arias-Vasquez, A., Schenck, A., van der Voet, M.#, Franke, B.#
Link: https://dn2017.azuleon.org
Auteur: M. van der Voet1,2,3, B. Harich1,2, B. Franke1,3,4, A. Schenck1,2,3?
Link: http://neurosciencemeeting.nl/2015/
Auteur: Jeanette Mostert, Dr. van der Voet
Link: http://blog.donders.ru.nl/?p=673
Auteur: Benjamin Harich, Monique van der Voet, Marieke Klein, Pavel Cížek, Michaela Fenckova, View ORCID ProfileAnnette Schenck, Barbara Franke
Magazine: BioRxiv
Auteur: van der Voet M, Harich B, Franke B, Schenck A.
Magazine: Molecular Psychiatry
Auteur: Harich, Benjamin, Klein, Marieke, Ockeloen, Charlotte W., Voet, Monique, Schimmel-Naber, Marlies, Leeuw, Nicole, Schenck, Annette, Franke, Barbara
Magazine: Journal of Child Psychology and Psychiatry
Auteur: Klein, Marieke, Singgih, Euginia L., van Rens, Anne, Demontis, Ditte, Børglum, Anders D., Mota, Nina Roth, Castells-Nobau, Anna, Kiemeney, Lambertus A., Brunner, Han G., Arias-Vasquez, Alejandro, Schenck, Annette, van der Voet, Monique, Franke, Barbara
Magazine: American Journal of Psychiatry
Link: https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2019.18050599
Auteur: Zazo Seco, Celia, Castells-Nobau, Anna, Joo, Seol-hee, Schraders, Margit, Foo, Jia Nee, van der Voet, Monique, Velan, S. Sendhil, Nijhof, Bonnie, Oostrik, Jaap, de Vrieze, Erik, Katana, Radoslaw, Mansoor, Atika, Huynen, Martijn, Szklarczyk, Radek, Oti, Martin, Tranebjærg, Lisbeth, van Wijk, Erwin, Scheffer-de Gooyert, Jolanda M., Siddique, Saadat, Baets, Jonathan, de Jonghe, Peter, Kazmi, Syed Ali Raza, Sadananthan, Suresh Anand, van de Warrenburg, Bart P., Khor, Chiea Chuen, Göpfert, Martin C
Magazine: Disease Models & Mechanisms
Auteur: Lotan A, Fenckova M, Bralten J, Alttoa A, Dixson L, Williams RW, van der Voet M.
Magazine: Frontiers in Neuroscience
Auteur: Klein M*, van der Voet M*, Harich B, van Hulzen KJ, Onnink AM, Hoogman M, Guadalupe T, Zwiers M, Groothuismink JM, Verberkt A, Nijhof B, Castells-Nobau A, Faraone SV, Buitelaar JK, Schenck A, Arias-Vasquez A, Franke B; Psychiatric Genomics Consortium ADHD Working Group. *Klein and Van der Voet contributed equally to this work.
Magazine: American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics
Auteur: Aas M*, Blokland GA, Chawner SJ, Choi SW, Estrada J, Forsingdal A, Friedrich M, Ganesham S, Hall L, Haslinger D, Huckins L, Loken E, Malan-Müller S, Martin J, Misiewicz Z, Pagliaroli L, Pardiñas AF, Pisanu C, Quadri G, Santoro ML, Shaw AD, Ranlund S, Song J, Tesli M, Tropeano M, van der Voet M, Wolfe K, Cormack FK, DeLisi L. *Rapporteurs in alphabetical order, all performed equal work.
Magazine: Psychiatric Genetics
Auteur: Participants: Dr. Monique van der Voet (primary contact person), Dr. Ronald van Rij, Deputy editor: Jan Pieter Schaap, Presenter: Nienke de la Rieve Box.
Link: http://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3418/Fruitvliegjes
Auteur: Many contributors, in context of the project: BBC Horizon, Rory Bremner (presenter), Annabel Gillings (director), Prof. Franke (spokesperson), Dr. van der Voet (researcher).
Link: http://www.bbc.co.uk/programmes/b08ny3mt