Towards optimal treatment in elderly type 2 diabetes patients
Voor de behandeling van type 2 diabetes zijn verschillende medicijnen op de markt. Echter niet alle medicijnen werken even goed bij elke patiënt of geven ongewenste bijwerkingen, waardoor het soms lang duurt voordat het juiste medicijn gevonden is. Hierdoor neemt het risico op het ontwikkelen van diabetes gerelateerde complicaties toe.
Resultaten
In dit onderzoek hebben we kunnen aantonen dat het overgrote deel van de patiënten uitstekend te behandelen is met de bestaande middelen. Er is tevens onderzocht welke erfelijke aanleg van invloed is op hoe een patiënt reageert op diabetesmedicijnen en op zijn bloedsuikerregulatie. Het blijkt dat verschillende genen naast omgevingsfactoren invloed hebben op de werking en bijwerking van veel gebruikte, maar ook nieuwere diabetesmedicijnen. Deze effecten zijn soms versterkt bij mensen met overgewicht, ouderen of vrouwen. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen hoe we deze kennis ook bruikbaar kunnen maken voor de patiënt met type 2 diabetes.
Samenvatting bij start
Type 2 diabetes patiënten worden nu allemaal volgens dezelfde richtlijn behandeld echter het succes van de behandeling wisselt sterk tussen patiënten. De onderzoekers bestuderen welke (erfelijke) factoren verantwoordelijk zijn voor deze verschillen.
Richtlijn
Van de onderzoeksprojecten uit het ZonMw programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) is inzichtelijk gemaakt of zij aansluiten bij de richtlijnen en/of modules in de FMS Richtlijnendatabase. Bekijk de bijbehorende richtlijn in de FMS Richtlijnendatabase.
In de media
‘Eigenlijk wil je naar therapie op maat’ (Mediator 25, sep 2017).
Producten
Titel: An omics-based machine learning approach to predict diabetes progression: a RHAPSODY study.
Auteur: Slieker, R. C., Münch, M., Donnelly, L. A., Bouland, G. A., Dragan, I., Kuznetsov, D., Elders, P. J. M., Rutter, G. A., Ibberson, M., Pearson, E. R., Hart, L. M. ’., Van de Wiel, M. A., & Beulens, J. W. J.
Magazine: Diabetologia, 2024
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-024-06105-8
Auteur: Slieker, R. C., Münch, M., Donnelly, L. A., Bouland, G. A., Dragan, I., Kuznetsov, D., Elders, P. J. M., Rutter, G. A., Ibberson, M., Pearson, E. R., Hart, L. M. ’., Van de Wiel, M. A., & Beulens, J. W. J.
Magazine: Diabetologia, 2024
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-024-06105-8
Titel: Branched-chain amino acid levels are inversely associated with incident and prevalent chronic kidney disease in people with type 2 diabetes
Auteur: De Klerk, J. A., Bijkerk, R., Beulens, J. W., Van Zonneveld, A. J., Muilwijk, M., Harms, P. P., Blom, M. T., Hart, L. M. ’., & Slieker, R. C.
Magazine: Obesity And Metabolism, 2024
Link: https://doi.org/10.1111/dom.15475
Auteur: De Klerk, J. A., Bijkerk, R., Beulens, J. W., Van Zonneveld, A. J., Muilwijk, M., Harms, P. P., Blom, M. T., Hart, L. M. ’., & Slieker, R. C.
Magazine: Obesity And Metabolism, 2024
Link: https://doi.org/10.1111/dom.15475
Titel: Sex-specific effects of naturally occurring variants in the dopamine receptor D2 locus on insulin secretion and Type 2 diabetes susceptibility
Auteur: Guigas, B., De Leeuw Van Weenen, J. E., Van Leeuwen, N., Simonis-Bik, A. M., Van Haeften, T. W., Nijpels, G., Houwing-Duistermaat, J. J., Beekman, M., Deelen, J., Havekes, L. M., Penninx, B. W. J. H., Vogelzangs, N., Van ‘t Riet, E., Dehghan, A., Hofman, A., Witteman, J. C. M., Uitterlinden, A. G., Grarup, N., Jørgensen, T., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetes Care, 2019
Link: https://doi.org/10.1111/dme.12464
Auteur: Guigas, B., De Leeuw Van Weenen, J. E., Van Leeuwen, N., Simonis-Bik, A. M., Van Haeften, T. W., Nijpels, G., Houwing-Duistermaat, J. J., Beekman, M., Deelen, J., Havekes, L. M., Penninx, B. W. J. H., Vogelzangs, N., Van ‘t Riet, E., Dehghan, A., Hofman, A., Witteman, J. C. M., Uitterlinden, A. G., Grarup, N., Jørgensen, T., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetes Care, 2019
Link: https://doi.org/10.1111/dme.12464
Titel: Blood Metabolomic Measures Associate With Present and Future Glycemic Control in Type 2 Diabetes
Auteur: t Hart, L. M., Vogelzangs, N., Mook‐Kanamori, D. O., Brahimaj, A., Nano, J., Van Der Heijden, A. A. W. A., Van Dijk, K. W., Slieker, R. C., Steyerberg, E. W., Ikram, M. A., Beekman, M., Boomsma, D. I., Van Duijn, C. M., Slagboom, P. E., Stehouwer, C. D. A., Schalkwijk, C. G., Arts, I. C. W., Dekker, J., Dehghan, A., . . . Van Greevenbroek, M. M.
Magazine: Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2018
Link: https://doi.org/10.1210/jc.2018-01165
Auteur: t Hart, L. M., Vogelzangs, N., Mook‐Kanamori, D. O., Brahimaj, A., Nano, J., Van Der Heijden, A. A. W. A., Van Dijk, K. W., Slieker, R. C., Steyerberg, E. W., Ikram, M. A., Beekman, M., Boomsma, D. I., Van Duijn, C. M., Slagboom, P. E., Stehouwer, C. D. A., Schalkwijk, C. G., Arts, I. C. W., Dekker, J., Dehghan, A., . . . Van Greevenbroek, M. M.
Magazine: Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2018
Link: https://doi.org/10.1210/jc.2018-01165
Titel: Integrative network analysis highlights biological processes underlying GLP-1 stimulated insulin secretion: A DIRECT study
Auteur: Guðmundsdóttir, V., Pedersen, H., Allebrandt, K. V., Brorsson, C., Van Leeuwen, N., Banasik, K., Mahajan, A., Groves, C. J., Van De Bunt, M., Dawed, A. Y., Fritsche, A., Staiger, H., Simonis-Bik, A. M., Deelen, J., Kramer, M. H. H., Dietrich, A., Hübschle, T., Willemsen, G., Häring, H., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: PLoS ONE, 2018
Link: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0189886
Auteur: Guðmundsdóttir, V., Pedersen, H., Allebrandt, K. V., Brorsson, C., Van Leeuwen, N., Banasik, K., Mahajan, A., Groves, C. J., Van De Bunt, M., Dawed, A. Y., Fritsche, A., Staiger, H., Simonis-Bik, A. M., Deelen, J., Kramer, M. H. H., Dietrich, A., Hübschle, T., Willemsen, G., Häring, H., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: PLoS ONE, 2018
Link: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0189886
Titel: The Hoorn Diabetes Care System (DCS) cohort. A prospective cohort of persons with type 2 diabetes treated in primary care in the Netherlands
Auteur: Van Der Heijden, A. A., Rauh, S. P., Dekker, J., Beulens, J. W., Elders, P., 't Hart, L. M., Rutters, F., Van Leeuwen, N., & Nijpels, G.
Magazine: BMJ Open, 2017
Link: https://doi.org/10.1136/bmjopen-2016-015599
Auteur: Van Der Heijden, A. A., Rauh, S. P., Dekker, J., Beulens, J. W., Elders, P., 't Hart, L. M., Rutters, F., Van Leeuwen, N., & Nijpels, G.
Magazine: BMJ Open, 2017
Link: https://doi.org/10.1136/bmjopen-2016-015599
Titel: A Genome-Wide Association Study of IVGTT-Based Measures of First Phase Insulin Secretion Refines the Underlying Physiology of Type 2 Diabetes Variants
Auteur: Wood, A. R., Jonsson, A., Jackson, A., Wang, N., Van Leewen, N., Palmer, N. D., Kobes, S., Deelen, J., Boquete-Vilarino, L., Paananen, J., Stančáková, A., Boomsma, D. I., De Geus, E. J. C., Eekhoff, E. M. W., Fritsche, A., Kramer, M. H. H., Nijpels, G., Simonis-Bik, A. M., Van Haeften, T. W., . . . Frayling, T. M.
Magazine: Diabetes, 2017
Link: https://doi.org/10.2337/db16-1452
Auteur: Wood, A. R., Jonsson, A., Jackson, A., Wang, N., Van Leewen, N., Palmer, N. D., Kobes, S., Deelen, J., Boquete-Vilarino, L., Paananen, J., Stančáková, A., Boomsma, D. I., De Geus, E. J. C., Eekhoff, E. M. W., Fritsche, A., Kramer, M. H. H., Nijpels, G., Simonis-Bik, A. M., Van Haeften, T. W., . . . Frayling, T. M.
Magazine: Diabetes, 2017
Link: https://doi.org/10.2337/db16-1452
Titel: Metabolite ratios as potential biomarkers for type 2 diabetes: a DIRECT study
Auteur: Molnos, S., Wahl, S., Haid, M., Eekhoff, E. M. W., Pool, R., Floegel, A., Deelen, J., Much, D., Prehn, C., Breier, M., Draisma, H. H., Van Leeuwen, N., Simonis-Bik, A. M., Jonsson, A., Willemsen, G., Bernigau, W., Wang-Sattler, R., Suhre, K., Peters, A., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetologia, 2017
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-017-4436-7
Auteur: Molnos, S., Wahl, S., Haid, M., Eekhoff, E. M. W., Pool, R., Floegel, A., Deelen, J., Much, D., Prehn, C., Breier, M., Draisma, H. H., Van Leeuwen, N., Simonis-Bik, A. M., Jonsson, A., Willemsen, G., Bernigau, W., Wang-Sattler, R., Suhre, K., Peters, A., . . . 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetologia, 2017
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-017-4436-7
Titel: HbA1c is associated with altered expression in blood of cell cycle- and immune response-related genes
Auteur: Slieker, R. C., Van Der Heijden, A. A. W. A., Van Leeuwen, N., Mei, H., Nijpels, G., Beulens, J. W., & 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetologia, 2017
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-017-4467-0
Auteur: Slieker, R. C., Van Der Heijden, A. A. W. A., Van Leeuwen, N., Mei, H., Nijpels, G., Beulens, J. W., & 't Hart, L. M.
Magazine: Diabetologia, 2017
Link: https://doi.org/10.1007/s00125-017-4467-0
Titel: Variants in pharmacokinetic transporters and glycemic response to metformin: A metgen meta-analysis
Auteur: Dujić, T., Zhou, K., Yee, S. W., Van Leeuwen, N., De Keyser, C. E., Javorský, M., Goswami, S., Zaharenko, L., Christensen, M. M. H., Out, M., Tavendale, R., Kubo, M., Hedderson, M. M., Van Der Heijden, A. A., Klimčáková, L., Pīrāgs, V., Kooy, A., Brøsen, K., Kloviņš, J., . . . Pearson, E. R.
Magazine: Pharmacology & Therapeutics, 2017
Link: https://doi.org/10.1002/cpt.567
Auteur: Dujić, T., Zhou, K., Yee, S. W., Van Leeuwen, N., De Keyser, C. E., Javorský, M., Goswami, S., Zaharenko, L., Christensen, M. M. H., Out, M., Tavendale, R., Kubo, M., Hedderson, M. M., Van Der Heijden, A. A., Klimčáková, L., Pīrāgs, V., Kooy, A., Brøsen, K., Kloviņš, J., . . . Pearson, E. R.
Magazine: Pharmacology & Therapeutics, 2017
Link: https://doi.org/10.1002/cpt.567
Titel: Effectiveness of insulin therapy in people with Type 2 diabetes in the Hoorn Diabetes Care System
Auteur: Mast, M. R., Walraven, I., Hoekstra, T., Jansen, A. P. D., van der Heijden, A. A. W. A., Elders, P. J. M., Heine, R. J., Dekker, J. M., Nijpels, G., Hugtenburg, J. G.
Magazine: Diabetic Medicine, 2016
Link: https://doi.org/10.1111/dme.13110
Auteur: Mast, M. R., Walraven, I., Hoekstra, T., Jansen, A. P. D., van der Heijden, A. A. W. A., Elders, P. J. M., Heine, R. J., Dekker, J. M., Nijpels, G., Hugtenburg, J. G.
Magazine: Diabetic Medicine, 2016
Link: https://doi.org/10.1111/dme.13110
Titel: Variation in the glucose transporter gene SLC2A2 is associated with glycemic response to metformin.
Auteur: Zhou, K., Yee, S. W., Seiser, E., Van Leeuwen, N., Tavendale, R., Bennett, A. J., Groves, C. J., Coleman, R. L., Van Der Heijden, A. A., Beulens, J. W., De Keyser, C. E., Zaharenko, L., Rotroff, D. M., Out, M., Jablonski, K. A., Chen, L., Javorský, M., Židzik, J., Levin, A. M., . . . Pearson, E. R.
Magazine: Nature Genetics, 2016
Link: https://doi.org/10.1038/ng.3632
Auteur: Zhou, K., Yee, S. W., Seiser, E., Van Leeuwen, N., Tavendale, R., Bennett, A. J., Groves, C. J., Coleman, R. L., Van Der Heijden, A. A., Beulens, J. W., De Keyser, C. E., Zaharenko, L., Rotroff, D. M., Out, M., Jablonski, K. A., Chen, L., Javorský, M., Židzik, J., Levin, A. M., . . . Pearson, E. R.
Magazine: Nature Genetics, 2016
Link: https://doi.org/10.1038/ng.3632
Titel: Distinct HBA1C trajectories in a type 2 diabetes cohort.
Auteur: Walraven, I., Mast, M., Hoekstra, T., Jansen, A., Van Der Heijden, A. A. W. A., Rauh, S. P., Rutters, F., Van ‘t Riet, E., Elders, P., Moll, A. C., Polak, B., Dekker, J., & Nijpels, G.
Magazine: Acta Diabetologica, 2014
Link: https://doi.org/10.1007/s00592-014-0633-8
Auteur: Walraven, I., Mast, M., Hoekstra, T., Jansen, A., Van Der Heijden, A. A. W. A., Rauh, S. P., Rutters, F., Van ‘t Riet, E., Elders, P., Moll, A. C., Polak, B., Dekker, J., & Nijpels, G.
Magazine: Acta Diabetologica, 2014
Link: https://doi.org/10.1007/s00592-014-0633-8
Titel: Low mitochondrial DNA content associates with familial longevity: The Leiden Longevity Study.
Auteur: Van Leeuwen, N., Beekman, M., Deelen, J., Van Den Akker, E. B., De Craen, A. J. M., Slagboom, P. E., & 't Hart, L. M.
Magazine: Age, 2014
Link: https://doi.org/10.1007/s11357-014-9629-0
Auteur: Van Leeuwen, N., Beekman, M., Deelen, J., Van Den Akker, E. B., De Craen, A. J. M., Slagboom, P. E., & 't Hart, L. M.
Magazine: Age, 2014
Link: https://doi.org/10.1007/s11357-014-9629-0
Titel: Type 1 diabetes genetic risk score can identify patients with GAD65 Autoantibody–Positive type 2 diabetes who rapidly progress to insulin therapy
Auteur: Grubb, A. L., Palmer, C. N., Rutters, F., Donnelly, L. A., Hattersley, A. T., Oram, R. A., Palmer, C. N., Van Der Heijden, A. A., Carr, F., Elders, P., Weedon, M. N., Slieker, R. C., 't Hart, L. M., Pearson, E. R., Shields, B. M., & Jones, A. G.
Magazine: Diabetes Care, 2014
Link: https://doi.org/10.2337/dc18-0431
Auteur: Grubb, A. L., Palmer, C. N., Rutters, F., Donnelly, L. A., Hattersley, A. T., Oram, R. A., Palmer, C. N., Van Der Heijden, A. A., Carr, F., Elders, P., Weedon, M. N., Slieker, R. C., 't Hart, L. M., Pearson, E. R., Shields, B. M., & Jones, A. G.
Magazine: Diabetes Care, 2014
Link: https://doi.org/10.2337/dc18-0431
Titel: The role of pharmacogenetics in drug disposition and response of oral glucose-lowering drugs
Auteur: Van Leeuwen, N., Swen, J. J., Guchelaar, H., & 't Hart, L. M.
Magazine: Clinical Pharmacokinectics, 2013
Link: https://doi.org/10.1007/s40262-013-0076-3
Auteur: Van Leeuwen, N., Swen, J. J., Guchelaar, H., & 't Hart, L. M.
Magazine: Clinical Pharmacokinectics, 2013
Link: https://doi.org/10.1007/s40262-013-0076-3
Titel: Gaat DNA helpen bij behandelingskeuze Diabetes type 2?
Auteur: 't Hart, L.M.
Magazine: EADV
Auteur: 't Hart, L.M.
Magazine: EADV
Titel: The CTRB1/2 locus affects diabetes susceptibility and treatment via the incretin pathway.
Auteur: t Hart, L. M., Fritsche, A., Nijpels, G., Van Leeuwen, N., Donnelly, L. A., Dekker, J., Alssema, M., Fadista, J., Carlotti, F., Gjesing, A. P., Palmer, C. N., Van Haeften, T. W., Herzberg-Schäfer, S. A., Simonis-Bik, A. M., Houwing-Duistermaat, J. J., Helmer, Q., Deelen, J., Guigas, B., Hansen, T., . . . Diamant, M.
Magazine: Diabetes, 2013
Link: https://doi.org/10.2337/db13-0227
Auteur: t Hart, L. M., Fritsche, A., Nijpels, G., Van Leeuwen, N., Donnelly, L. A., Dekker, J., Alssema, M., Fadista, J., Carlotti, F., Gjesing, A. P., Palmer, C. N., Van Haeften, T. W., Herzberg-Schäfer, S. A., Simonis-Bik, A. M., Houwing-Duistermaat, J. J., Helmer, Q., Deelen, J., Guigas, B., Hansen, T., . . . Diamant, M.
Magazine: Diabetes, 2013
Link: https://doi.org/10.2337/db13-0227
Verslagen
Eindverslag
Voor de behandeling van type 2 diabetes zijn er verschillende medicijnen op de markt. Echter niet alle medicijnen werken even goed bij elke patiënt of geven ongewenste bijwerkingen waardoor het soms lang duurt voordat het juiste medicijn gevonden is. Hierdoor neemt het risico op het ontwikkelen van diabetes gerelateerde complicaties toe. In dit onderzoek hebben we aan kunnen tonen dat het overgrote deel van de patiënten uitstekend te behandelen is met de bestaande middelen. Zo’n acht procent lukt het echter niet glucosewaarden voldoende te verlagen en deze patiënten bleken op jongere leeftijd diabetes te hebben gekregen. Daarnaast hadden ze bij aanvang van de studie een slechtere glucose regulatie en een langere diabetesduur. Ook hebben we onderzocht welke erfelijke aanleg van invloed is op glucose regulatie en hoe een patiënt met type 2 diabetes reageert op diabetes medicijnen. Het blijkt dat verschillende genen invloed hebben op de werking van veel gebruikte maar ook nieuwere diabetes medicijnen. Daarnaast bleek dat dit effect soms versterkt is bij mensen met overgewicht. Ook zagen we in onze studies soms verschillen in de resultaten tussen mannen en vrouwen of juist oudere mensen. Dit bevestigt onze aanname voorafgaand aan deze studie, dat erfelijke/aangeboren eigenschappen tezamen met leefstijl en omgevingsfactoren van invloed zijn op hoe een persoon met type 2 diabetes reageert op de behandeling. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen hoe we deze kennis in de toekomst kunnen toepassen voor behandeling ‘op maat’ voor de patiënt met type 2 diabetes.